Diferencia entre revisiones de «BIBLIA Y EVANGELIZACIÓN; Presencia en el Virreinato del Perú»

De Dicionário de História Cultural de la Iglesía en América Latina
Ir a la navegaciónIr a la búsqueda
Línea 41: Línea 41:
 
BAEZA, Diego de, ''Commentariorum Moralium in Evangelicam Historiam;'' Lyon, 1636
 
BAEZA, Diego de, ''Commentariorum Moralium in Evangelicam Historiam;'' Lyon, 1636
  
BARTOLOCCIO, Julio, Bibliotheca Magna Rabbinica; Roma, 1683
+
BARTOLOCCIO, Julio, ''Bibliotheca Magna Rabbinica;'' Roma, 1683
  
BAUNARD, El Evangelio del Pobre ; Santiago; Sagrado Corazón de Jesús; 1942
+
BAUNARD, ''El Evangelio del Pobre'' ; Santiago; Sagrado Corazón de Jesús; 1942
  
BEVERLINCK, Lorenzo, Biblia Sacra variarum translationum; Amberes; Apud Joannem Keerbergium
+
BEVERLINCK, Lorenzo, ''Biblia Sacra variarum translationum;'' Amberes; Apud Joannem Keerbergium
  
Biblia Sacra Vulgatae Editionis, Lugduni; Sumptibus Hared; 1620
+
''Biblia Sacra Vulgatae Editionis'', Lugduni; Sumptibus Hared; 1620
  
BOLAÑOS, Juan de, In Sacram Esther Historiam Commentarius Litteralis, Hispali Extypographia; 1701
+
BOLAÑOS, Juan de, ''In Sacram Esther Historiam Commentarius Litteralis,'' Hispali Extypographia; 1701
  
BOTTENS, Fulgencio, Commentaria in Omnes Epistolas B. Pauli Apostoli; Brujas; Ex Typographia FRANCISCI van HEURCK, 1703
+
BOTTENS, Fulgencio, ''Commentaria in Omnes Epistolas B. Pauli Apostoli;'' Brujas; Ex Typographia FRANCISCI van HEURCK, 1703
  
BOUQUET, A.C.; Everyday Life in New Testament Times; London; B.T. Batsford Ltd; 1953
+
BOUQUET, A.C.; ''Everyday Life in New Testament Times;'' London; B.T. Batsford Ltd; 1953
  
 
BOVER, José María, S.I., Los Cuatro Evangelios; Madrid; Autores Cristianos ; 1954
 
BOVER, José María, S.I., Los Cuatro Evangelios; Madrid; Autores Cristianos ; 1954

Revisión del 14:19 18 may 2019

INTRODUCCIÓN

La temática sobre la presencia de la Biblia en la historia del Virreinato del Perú, en sus variados aspectos: culturales en general, evangelización, tradiciones populares y religiosas, etc., cuenta con escasísima bibliografía. Sin embargo las fuentes que documentan su presencia a través del arte, las crónicas, las costumbres como el jurar ante la Biblia son continuas y abundantes.

Si el Perú ofrece en la actualidad un patrimonio espiritual tan cualificado sin duda que lo debe en buena parte a beber del pozo de la Biblia.[1]Desde leyendas como la de la mujer convertida en piedra que tanto recuerda al relato bíblico de la mujer de Lot,[2]hasta la omnipresente manifestación de la cruz en todo el territorio del antiguo Virreinato; desde el hecho de la denominación de tantos accidentes geográficos, ciudades, distritos y los mismos nombres de personas, hasta instituciones culturales: colegios, universidades como la Universidad San Pablo o Santa María, reflejan que los países nacidos del antiguo Virreinato del Perú han sido forjados por la cultura surgida de la Biblia.

ARCHIVOS Y BIBLIOTECAS CON BIBLIAS EN EL PERÚ

Una de las posibilidades de averiguar la difusión de la Biblia en el Perú, es acudir a los inventarios, testamentos, contratos de libreros, y también a los archivos y bibliotecas. Aquí van algunos ejemplos destacando solamente ejemplares aún existentes:

- Seminario de San Jerónimo de Arequipa:

textos bíblicos, selecciones o comentarios: Bertonio, Luis, Vida de Jesucristo, Juli 1612. Walton, Briano, Biblia Sacra Políglota con los textos originales hebreo, caldeo y griego y varias versiones, Londres 1657. (7 volúmenes).[3]

- Seminario Santo Toribio de Lima:

Comentarii origenis adamantiii in evangelium Matthaei; Hieronymo ab Oleastro, Commentaria in Pentatecuchum 1586; Juan Crisóstomo, Primus omnium operum divi, París 1556. Dentro de los 759 volúmenes del siglo XVII hay una sección dedicada a la Biblia junto con las secciones de: Clásicos, Derecho Canónico, Teología, Santos Padres e Historia de la Iglesia. Lo mismo sucede para todos los siglos.

- Biblioteca de los Padres Franciscanos Descalzos de Lima.

Comprende cerca de 300 volúmenes acerca de la Biblia. Seleccionamos algunos de los más interesantes:

ABREU, Pedro de, Comentario del himno que compusieron los tres mancebos en el horno de babilonia, Cádiz 1610.

AGELIO, Antonio, Commentarios in Psalmos; Paris, 1611

ALLOTTI, Guillermo, Thesaurus Bibliorum, Omnem Vtrivsoque Vitae Antidotum; Amberes; In Aedibus Petri Belleri; 1581

ALMONACIR, Jerónimo de, Commentaria In Canticum Canticorum; Alcala de Henares, 1588

ALVAREZ DE PAZ, Diego, De Vita Spirituali, 1607

ANTONIO DE LA MADRE DE DIOS, Commentaria In Proverbiorum; Lyon, 1698

ARIAS MONTANO, Benedicto, Commentaria in librum iudicum; Amberes; Editorial Plantiniana; 1592

AYGUANI, Miguel, Commentaria In Psalmos Davidicos; Paris, 1613

BAEZA, Diego de, Commentariorum Allegoricorum Moralium de Christo ; Lyon, 1648

BAEZA, Diego de, Commentariorum Moralium in Evangelicam Historiam; Lyon, 1636

BARTOLOCCIO, Julio, Bibliotheca Magna Rabbinica; Roma, 1683

BAUNARD, El Evangelio del Pobre ; Santiago; Sagrado Corazón de Jesús; 1942

BEVERLINCK, Lorenzo, Biblia Sacra variarum translationum; Amberes; Apud Joannem Keerbergium

Biblia Sacra Vulgatae Editionis, Lugduni; Sumptibus Hared; 1620

BOLAÑOS, Juan de, In Sacram Esther Historiam Commentarius Litteralis, Hispali Extypographia; 1701

BOTTENS, Fulgencio, Commentaria in Omnes Epistolas B. Pauli Apostoli; Brujas; Ex Typographia FRANCISCI van HEURCK, 1703

BOUQUET, A.C.; Everyday Life in New Testament Times; London; B.T. Batsford Ltd; 1953

BOVER, José María, S.I., Los Cuatro Evangelios; Madrid; Autores Cristianos ; 1954

BUENAVENTURA, San, Expositiones in Testamentum Vetus.

CACERES Y SOTOMAYOR, Antonio de; Paraphrasis de Los Psalmos de David; Lisboa, 1616

CACERES, Antonio de, Paraphrasis de los Psalmos de David; Lisboa; Pedro Crasbeeck; 1616

CALINO, Cesar, Trattenimiento istorico, e cronologico sulla serie dell'Antiguo Testamento; Venezia; Battifta Recurti; 1746

CALMET, Agustin, Commentarium Literale In Omnes ac Singulos tum Veteris cum Novi Testamenti; Vindelicorum, 1734

CAPPONI, Serafin, Commentarii In Psalterium Davidicum; Bononia, 1745

CAPPONI, Seraphini, Commentarii In Salterium Davidicum; Bononia, 1736

CARTUJANO, Dionisio el, Enarratio Evangeliorum; Paris; Apud Carolam Guillard; 1548

CASSIODORO, M. Aurelio, Opera Omnia; Colonia, 1637

CASTILLO Y ARTIGA, Diego, Commentarii Litterales In Exodum; Amberes, 1709

CEPOLLINO, Jacobo Felipo, Sacrum Chronicon Sive Arbor Genealogiae Patriarcharum; Roma, 1739

CLEMENTE VIII, Papa; Biblia Sacra,1609;

CLEMENTE VIII, Papa; Biblia Sacra, Paris, 1731

CONCEPCION, Pedro Francisco de la, Polygraphia Sacra seu Elucidarium Biblicum, Sumptibus Philippi Martini; 1725

CORDERIUS, Baltazar; Job Elucidatus, Amberes, 1646

CORNELY, Rodolfo; Histórica et Crítica Introductio in Libros sacros, Paris, Sumptibus P. Lethielleux, Editoris

CRISOSTOMO, Juan, San; Opera Omnia, Paris, Ex Officina Carolae Guillard; 1543

CUADROS, Diego de, Palestra Biblica Sive Enchiridion Neotericorum; Madrid, 1727

CUADROS, Diego de, Palestra Biblica sive Enchiridion Neotericorum; Madrid, 1725

DELGADO, Santiago, Clave Bíblica o Reglas y Observaciones ; Valencia ; Oliveres; 1821

DIEZ MACHO, Alejandro, La Sagrada Biblia más bella del Mundo (Con pinturas-Ed. Moderna); Buenos Aires; Codex, S.A.

DRIOUX, ABAD, La Sainte Biblie ; Paris ; Berche et Tralin, Libraires; 1884

DRIOUX, L'abbe, Nouveau Cours D' Ecriture Sainte; Paris; Berche et tralin, Editeurs; 1880

DU-CLOT, ABAD, Vindicación de la Santa Biblia ; Barcelona ; Pablo Riera

DUHAMEL, J.B., Biblia Sacra Vulgatae Editionis (Con grabados); Lovanii ; Cum Selectis

Enseñanzas Bíblicas, Lima, Ministerio de Educación Pública ; 1958

ESCOBAR DE MENDOZA, Antonio; Augustissima Eucharistia; Valladolid, 1624

ESTEBAN, Roberto, Biblia Sacra Veteris ac Novi Textamenti, ; 1534

ESTELLA, Diego de, Enarrationum Evangeli Secundum Lucam; Salamanca, 1582

FERNANDEZ DE SANTA CRUZ, Manuel, Antologiae Sacrae Scripturae; Segobia, 1671

FERNANDEZ, Antonio, Commentarii In visiones veteris testamenti; Lyon, 1622

FERNANDEZ, Benedicto, Observationum Noralium In Genesim; Lyon, 1623

FERO, Juan, In Sacrosanctum Iesu Christi Evangelium secundum Matthaeum Commentariorum; Lugduni; Jacobi Iunta; 1562

FERO, Juan, Jobi Historiae Explicatio; Colonia, 1574

FLORES, Ildefonso de; Commentarius Litteralis in Libri Ecclesiastici; Colonia, 1735

FLORES, Ildefonso de, Inclyto Agone Martyrii; Colonia, 1735

FRASSEN, Claudio, Disquisitiones Biblicae in Universum Pentateuchum; Paris, 1705

FRASSEN, Claudio, Disquisitiones Biblicae; Luca, 1770

FUENTE, Juan de la, In Sacrosan Ctum Evangelium; Alcala, 1582

GENEBRARDO, Psalmi Davidis Calendario Hebreo Syro, Grae; Lugduni; Ex officina Ivntarum; 1692

GISLERIO, Miguel, Commentaria in canticum canticorum; Amberes, 1619

GISLERIO, Miguel, Commentarii in Jeremiam prophetam; Lyon, 1623

GLAIRE, J.B., Introducción Histórica y Crítica a la Sagrada Escritura; Madrid; José Felix Palacios; 1847

GOMA, Isidro; El Nuevo Salterio del Breviario Romano; Barcelona; Subirana; 1914

GONZALEZ, Miguel, Antología Hebraica con Vocabulario Comparado; Salamanca; Sorias 5; 1897

GRANADA, Luís de, Annotationes in Evangelia; Salamanca; Apud S. Stephanum Ordinis Praedicat; 1585

HARLEMII, Juán, Biblia Sacra (Con grabados); Lugduni, 1600

HAYE, Juan de la, Commentarii Literales & Conceptuales In Apocalypsim; Paris, 1644

HAYE, Juan de la, Commentarii Literales et Conceptuales In Exodum; Paris, 1639

HAYE, Juan de la, Commentarii Litterales & Conceptuales in Genefim; Lyon; Sumptibus Laurentii Durand; 1638

HERRERA, Alonso de, Questiones Evangélicas del Adviento y Santos; Lima, 1641

HOLZHAUSER, Bartolomé, Interpretacion del Apocalipsis; Serena; Imprenta de la Serena; 1860

HOORNAERT, G., A propósito del Evangelio; Santander; Sal Terrae; 1928

HUGO, Cardenal, Opera Omnia; Venecia, 1754

HUGO, Cardenal, Sacrorum Bibliorum Vulgatae Editionis; Venecia, 1768

HURTADO DE MENDOZA, Gregorio, Annotationum In Evangelia Totius Anni; Barcelona, 1638

IMBONATO, Carlos Jose, Bibliotheca Latino-Hebraica; Roma, 1694

JANSENIO, Cornelio, Commentariorum in suam concordian ac totam historiam evangelicam; Lyon, 1580

JANSENIO, Cornelio; Paraphrasis in psalmos, Lyon, 1568

JANSSENS, J.H.; Hermeneutica Sacra ; Matriti, Pupart Bibliopola; 1854

JIMENEZ ARIAS, Diego, Dictionario Ecclesiastico, 1597

KNECHT, F.J., Comentario Práctico de Historia Sagrada; Friburgo de Brisgovia; B. Herder; 1893

LAGO y GONZALEZ, Manuel, Manual de Estudios Bíblicos; Triburgo de Brisgovia; Pontificio; 1911

LALLEMANT, Jaime Felipe, Sentido Propio y Literal de los Salmos de David; Barcelona; Subirana; 1900

LAMY, Bernardo, Commentarius in Harmoniam sive concordiam Quatuor Evangelistarum; Paris; Joannes Anisson; 1699

LANCELLOTTI, Angelo, El Evangelio Hoy; Asís ; Porciuncula, 1761

LAPIDE, Cornelio, Commentaria in quatuor Prophetas Majores; Venecia; Ex Typographia Balleoniana; 1761

LAURETI, Jerónimo, Silva Allegoriarum Sacrae Scripturae; Colonia; Apud Hermannum Demen; 1701

LE BLANC, Tomás, Psalmorum Davidicorum; Colonia, 1744

LEZANA, Joan Baptistae de, Summa Quaestionum Regularium; Lyon, 1678

LIPOMANO, Luis, Catena in Exodum; Lyon, 1657

LORINI, Juan; Commentariorum in Deuteronomiun, Lyon; Sumpt. Iacobi Cardon; 1625

LORINI, Juan; Commentarirorum in Librum Numeri, Lyon; Sumpt. Iacobi Cardon; 1622

LOZANO, Chriftobal; Historia Sagrada, Madrid; Real; 1663

MALDONADO, Juan de, Commentarij in Prophetas; Maguncia, 1611

MALOU, Bautista; La Lectura de la Biblia en lengua vulgar, Barcelona; Pablo Riera; 1866

MARIANO, Juan; Scholia In Vetus et Novum Testamentum, Madrid; Luis Sanchez Tipografo; 1619

MARINI BRIXIANI, Marcos; Annotationes Literales in Psalmos, Bononia; Sancti Thomae Aquinatis; 1748

MARTINEZ, Martin; Libri Decem Hypotyposen ad Intelligendum Scripturas Divinas, Madrid, 1771

MEDINA, Miguel; Anotationes in ioannem, Alcala de Henares, 1578

MENDOZA, Francisco de; Commentarij In Primum Librum Regum, Lisboa, 1620

MERZ, Felipe Paulo; Thesaurus Biblicus, Venecia, 1737

MOIGNO, F.; Les Livres Saints et La Science Leur Accord Parfait, Paris; René Haton; 1884

MONTERDE, Jerónimo; Opera Theologica Expositiva Syllogistica in Exod, Levitic numer et deuteronomium,1700

MONTERDE, Jerónimo, Opera Theologica Expositiva Syllogistica in Genesim, ; 1648

MORINI, Juan; Exercitationes Biblicae, Paris, 1660

MURCIA, Leandro de, Esther; Madrid; Ildephonsi á Paredes

NACAR, E. - COLUNGA, A.; Sagrada Bíblia; Madrid, BAC, 1968

NATAL, Alejandro; Commentarius Litteralis et Moralis Inomnes Epistolas, Paris, 1768

NAVARRO, Manuel; Historia Scholastica, Madrid, 1699

NOUICAMPIANO, Alberto; Scopus Biblicus Veteris et Novi Annotationibus, 1572

NOVARINI, Aloysii; Agnus Eucharisticus, Lyon, 1638

NUÑEZ DE ANDRADA, Andres; Vergel de la Escriptura Divina, Cordova, 1600

OTTO, Jacobo; Tractatus Rationalis De Testamento Valido Vel Invalido, 1680

PABLO APOSTOL, SAN; In epistolam B. Pauli apostoli ad philippenses, Lyon, 1632

PACIUCHELLI, Angel; Lectiones Morales In Ionam Prophetam; Amberes, 1680

PALACIOS, Paulo de; Enarrationum In Evangelium fecundum mattheaum, Salamanca, 1571

PALANTERIO, Juan Pablo; In Omnes Psalmos Davidicos, Brixia, 1600

PEDRO JOSE, Obispo; Biblia Sacra Vulgatae Editionis, Amberes, 1715

PEREZ DE PRADO, Francisco; Index Librorum Prohibitorum Ac Expurgandorum, Madrid, 1747

PEREZ, Santiago ; Un Seudonimo Bíblico, Lima; Centro; 1916

PETITE, Anselmo; Los Santos Evangelios traducidos al Castellano con notas sacadas de los SS. Padres y Expositores Sagrados,Madrid; Imprenta Real; 1787

PIEDRA SANTA, Silvestre, Sacrae Bibliorum Metaphorae; Colonia, 1631

PIÑA, Juan de; Commentariorum in Ecclesiasticum, Lyon, 1637

PINEDA, Juan de ; In Ecclesiasten Commentariorum Liber Unus, Sevilla, 1619

PINEDA, Juan de; De Rebus Salomonis Regis, Lyon, 1609

PINTO, Héctor; Commentarij in Danielem, Coinbra, 1582

PINTO, Hector; In Esaiam Prophetam Commentaria, Lyon; Apud Theobaldum Paganum; 1567

PONTE, Luis de; Expositio Moralis In Canticum Canticorum, Paris, 1622

PUEBLA; Nuevo Testamento, Madrid; Paulinas; 1982

QUENTIN, Henricus; Biblia Sacra Iuxta Latinam Vulgatam Versionem ad Codicum Fidem, Roma; Typis Polyglottis Vaticanis; 1926

RASPONI, Bartolomé, Veterum Patrum Latinorum Opuscula; Bononia; Nunquam Antehac ; 1751

REINA, Casiodoro de, La Santa Biblia Antiguo y Nuevo Testamento; New York; Sociedades Bíblicas Unidas; 1954

RIBERA, Francisco de, Prophetarum Commentarij, Salamanca, 1587

RIO, Martin del; In Canticum Canticorum Salomonis, Lugduni; Symptibus Voratti Cardon; 1603

ROCHA, Diego Andrés; Brevis Paraphrasis Apocalypsis S. Ioannis Apost. Et Evangelistae, Lima; Ivliani Santos de Saldaña; 1653

RUPERTO, Abad, Opera Quot Quot Hactenus Haberi Potuerunt; Venecia, 1748

SANCHEZ, Gaspar, Canticum in Canticorum Commentarij; Lyon, 1616

SANTA MARIA, Pablo de, Scrutinium Scripturarum; Burgos, 1591

SARMIENTO Y VALLADARES, Diego, Novissimus Librorum Prohibitorum et Expurgandorum Index; Madrid, 1707

SAURI, Marcelino; Tractatus Evangelici, Cordoba, 1723

SCIO de SAN MIGUEL, Felipe; La Sagrada Biblia, Barcelona; Pons y Cia; 1845

SIENA, Pedro de; Bibliotheca Sancta, Paris, 1610

SILVEIRA, Juan de; Commentaria In Apocalypsim, 1666

SILVEIRA, Juan de; Commentariorum In Textum Evangelicum, Amberes, 1665

SILVEIRA, Juan de; Opuscula Varia, Lyon, 1675

SIXTO V, Papa; Biblia Sacra Vulgatae Editionis, Amberes, 1664

SIXTO V, PAPA; Biblia Sacra; Amberes, Ex Officina Plantiniana; 1614

SOLIS, Rodrigo de, El arte dada del mismo Dios a Abraham; Medina del Campo, 1584

SOTO, Domingo, In Epistolam diui Pauli ad Romanos; Salamanca, 1551

TIRINI, Santiago, Commentarius in Vetus Et Novum Testamentum; Amberes, 1632

TIRINO, Santiago Jacobo, Commentariorum In Sacram Scripturam; Venecia, 1747

TITELMANO, Francisco, Commentarii in Ecclesiastes; París, 1549

TORRES AMAT, Félix, La Sagrada Biblia; Buenos Aires; Paulinas; 1946

TOSTADO, Alonso, Commentaria in Biblia; Venecia, 1728

UBALDI; Introductto in Sacram Scripturam, Roma; Ex Typographia poliglotta; 1891


Se conserva un inventario de los Libros del Archivo del Pueblo de Laguna, en la Amazonia, del que da cuenta Manuel J. Uriarte en su «Diario de un misionero de Maynas»,[4]en el que se constata que existen 480 libros, de los cuales son 7 biblias, 4 concordancias y varios comentarios bíblicos a las epístolas de San Pablo y del Cantar de los Cantares.

- Colección Vargas Ugarte, en la Universidad Ruiz Montoya.

Existe una obra curiosa titulada Espíritu de la Biblia y Moral Universal sacada del Antiguo y Nuevo Testamento escrita en toscano por el Abad Martini con las citas al pie traducida en castellano por un clérigo regular de la Congregación de San Cayetano. Reimpresa en Lima, en la Casa de Ejercicios de Santa Rosa para el uso de las Escuelas de la Sociedad Filantrópica, 1831. Fue recomendada el 17 de marzo de 1778 a Pío VI. “Como no todos los fieles pueden dedicarse al estudio seguido y reflexivo de la Sagrada Escritura, aun en lengua vulgar, ni la mayor parte del pueblo cristiano se halla en estado de adquirir la Biblia, no he encontrado un medio más acomodado a este fin que el de reducir a pocas páginas todo lo que enseña el Espíritu Santo en el Antiguo y Nuevo Testamento respecto al conocimiento de la esencia y atributos de Dios a lo que le debemos como Señor y Criador nuestro y a las obligaciones del hombre para con sus prójimos y para consigo mismo” .


- Instituto Riva Agüero:

Biblia sacra vulgata, Madrid, Typis Joseph de Urrutia, 1790, 2t, 671 pp. Scio de San Miguel, Felipe, La Biblia vulgata latina traducida en español, Valencia, Oficina de Joseph y Thomás de Orga. Bernardo Lamy, Introducción a la Sagrada Escritura o aparato para entender con mayor facilidad y claridad la Sagrada Biblia en lengua vulgar, Madrid. Imprenta de Don Benito Cano, 1795.

- Biblioteca Nacional del Perú:

Se encuentra la obra de George E. Willen Algunas bibliotecas privadas de Lima a través de los inventarios de bienes 1800-1821, Facultad de Letras de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos de Lima, 1956. De 33 inventarios aparece la Biblia Sagrada en 18 títulos diferentes y 62 tomos. De igual modo aparece:

“Evangelio meditado”, 5 ejemplares.

Y Juan Antonio Pellicer y Pilares, Ensayo de una biblioteca de traductores españoles donde se da noticia de las traducciones que hay en castellano de la Sagrada Escritura, santos padres, filósofos, historiadores, médicos, oradores, poetas, así griegos como latinos; y de otros autores que han florecido antes de la invención de la imprenta. Preceden varias noticias literarias para las vidas de otros escritores españoles, Madrid, Antonio de Sancha, 1778., 206 pp.

Johannis de Colonia, Biblia Latina, Venetiis, Nicoleo Ienson, 1481, 930 pp.

Martín Antonio del Río (1551-1608), Adagialium sacrorum veteris et Novi Testamenti. Pars II, Collectore ac interprete Martinio del Rio Autuerpiensi, SI, sacerdote, cum iudicibus necesario, Lugduni, Horatii Cardón 1613.

Andrés Núñez de Andrade, Primera parte del vergel de la Escriptura divina, compuesto por el P. Fray Antonio de A...Compuesto por el orden alfabeto y lugares.

Juan de Palafox y Mendoza., Historia real sagrada, luz de príncipes y súbditos 3ª impr. 1660.

Diego de Avendaño, Salmo 44; Azamora y Ramírez, Manuel, El salmo miserere puesto en devotas décimas y dedicado a Cristo crucificado por el obispo de Buenos Aires, 1797.

Olavide, Pablo de, Exposición del salmo miserere Imprenta de J. Masías, 1847. Salterio español o versión parafrástica de los salmos de David de los cánticos de Moisés, de otros cánticos y algunas oraciones de la Iglesia en verso castellano, a fin de que se puedan cantar. Para uso de los que no saben latín, Lima, Casa de los Niños Expósitos, 1803, 2 t.

Prieto, Melchor, Psalmodia Eucharistica, Madrid, Luis Sánchez, 1622. Valdés, José Manuel, Salterio peruano o paráfrasis de los 150 salmos de David para instrucción y piadoso ejercicio de todos los fieles y principales de los peruanos, compuesto por el P...., Lima, Imprenta de J. Masías, 1833, 467 pp.

Scio de San Miguel, Felipe La Biblia vulgata latina, Valencia, Oficina de José y Tomás de Orga, 1791-93.

Casiodoro de Reina, El Testamento Nuevo de Nuestro Señor Jesucristo, Londres, 1596, Casa de Ricardo del Campo.

Ormaza, José de (1617-1676), Grano del Evangelio en la tierra virgen Cristo seminario de toda enseñanza, limitada por haberla puesto en estas pajas..., Madrid, Herederos de Pablo de Val, 1667.

Villarroel, Gaspar de (1587-1665), Primera parte de los comentarios, dificultades y discursos literales, morales y místicos; sobre los Evangelios de los domingos del Adviento y de los de todo el año, Madrid, Domingo García Mons, 1661.

Ávila, Francisco de (1573-1647), Tratado de los Evangelios que Nuestra Madre la Iglesia propone en todo el año desde la primera dominica de Adviento, hasta la última misa de difuntos, santos de España y añadidos en el nuevo rezado. Explícase el Evangelio y se pone un sermón en cada uno en las lenguas castellana y general de las indias deste reyno del Perú y en ellos donde da lugar la materia se refutan los errores de la gentilidad de dichos indios, 2 t (Texto a dos columnas en español y quechua).

En la clásica obra de José Toribio Medina, La imprenta de Lima se incluye la de Alonso de Herrera, Cuestiones evangélicas del Adviento y santas en que se declaran las dificultades de los Evangelios que en contraposición de la Sagrada Escritura se pueden proponer con las verdaderas exposiciones de las glosas y sagrados doctores, Lima 1641.

Chile devolvió a Perú 3,788 joyas literarias entre las que se encuentra la edición políglota Complutense de la Biblia, financiada por el Cardenal Ximénez de Cisneros, y que estuvo presente en Lima durante todo el Virreinato.

NOTAS

  1. E. MOROTE BEST nos ofrece varios ejemplos en Aldeas sumergidas (Cultural popular y sociedad en Los Andes), Centro de estudios rurales andinos Bartolomé de las Casas, Cusco, 1988.
  2. Gén. 19
  3. Destacada, por su rareza y singularidad. Su autor, de la Universidad de Oxford, nos ofrece 5.000 luminosas páginas basadas en el cotejo de las fuentes originales, hebreo, caldeo, griego, las versiones samaritana, griega de los setenta, caldea, siríaca, árabe, etíope, persa y latina vulgata.
  4. Monumenta Amazónica, Iquitos 1986, pp. 78-80

BIBLIOGRAFÍA

BENITO, J.A. “La Biblia en Perú. Apuntes para el estudio de su difusión”, Studium Veritatis, Universidad Católica "Sedes Sapientiae", Lima, 2008 BENITO, J.A. “La Biblia en Perú. Apuntes para el estudio de su difusión”, Studium Veritatis, Universidad Católica "Sedes Sapientiae", Lima, 2008

GUIVOBICH, P., “Libros para ser vendidos en el virreinato del Perú”, BIRA 13, Lima, 1984

KLAIBER, J, “Religión y justicia en Túpac Amaru”, Revista Allpanchis, Cusco 1982, Vol. XVI, n° 19, 173-186 MITCHELL, W. La Biblia en la Historia del Perú Sociedad Bíblica Peruana, Lima 2008.


JOSÉ ANTONIO BENITO RODRIGUEZ